قبل از سررسید به بدهکار فشار نیاورید / بعد از سررسید هم فشار نیاورید!

به گزارش تراز: اسلام برای استحکام بنیان های اجتماع دستورات فراوانی دارد و برای این مساله اهمیت فراوانی قائل است. یکی از مهمترین مصادیق آنها کمک مالی به دوستان و نیازمندان است که تحت عنوان قرض در مباحث دینی مطرح شده است. خاصیت مهم قرض و علت برتری آن نسبت به صدقه این است که در قرض فرد قرض گیرنده چون خود را ملزم به بازپرداخت آن می بیند لذا باید تلاش کند تا بتواند از عهده دِین خود بر بیاید. ولی در صدقه این حالت نیست و اگر کسی به گرفتن صدقه عادت کند دیگر کار و تلاش برای کسب و رزق و روزی برایش مشکل خواهد بود.

در سوره بقره آیه ۲۴۵ می‌فرماید:

«مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافاً کَثِیرَهً وَ اللَّهُ یَقْبِضُ وَ یَبْسُطُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُون.»

«کیست که به خدا «قرض الحسنه‏اى» دهد، تا آن را براى او، چندین برابر کند؟ و خداوند است (که روزى بندگان را) محدود یا گسترده مى‏سازد و به سوى او باز مى‏گردید.»

چند نکته درباره قرض:

** احکام قرض را یاد بگیریم

قرض بسیار به ربا نزدیک است و کوچکترین اشتباهی ما را به پرتگاه ربا می اندازد لذا ضروری است احکام قرض دادن و قرض گرفتن را بدانیم، تا در گناه کبیره و خانمان‌سوز ربا نیافتیم.

** تعریف قرض

قرض آن است که شخصی مقداری از اموال نقدی خود را به دیگری بدهد تا گیرنده بعد از مدتی همان مبلغ را به او باز پس دهد.

۱- مقدار قرض داده شده باید کاملاً معین باشد و گرنه قرض باطل است. 

۲- طرفین باید بالغ باشند و از تصرف در اموالشان منع نشده باشند. 

بعد از آنکه قرض گیرنده پول را دریافت کرد مالک و صاحب پول می‌شود و می‌تواند هر گونه که بخواهد آن را خرج کند. پس اگر سودی از پول به دست آید، مال قرض گیرنده است و طلبکار نمی‌تواند از سود آن پول چیزی درخواست کند.

** مساله شرعی مهمی درباره قرض که کمتر مورد توجه است

کمتر به این نکته توجه می شود که پول قرض را اگر مشخص شده برای چه کاری قرض گرفته ایم باید فقط در همان مسیر خرج کنیم. یعنی اگر مبلغی پول را برای کار خاصی مثلا خرید یا اجاره خانه قرض بگیرد به طوری که قرض دهنده بگوید این پول را مثلاً برای خرید خانه قرض می دهم، نمی تواند با آن ماشین بخرد.

لذا حکم وام های بانکی که برای خرید ماشین یا خانه یا غیره هستند نیز همین است یعنی اگر از بانک، مبلغی را برای خرید خانه یا ماشین وام گرفته باشد نمی تواند آن را در جای دیگری خرج کند.

** کالا را نمی توان قرض داد باید امانت داد

بر خلاف تصور عمومی از لحاظ شرعی نمی توان کالایی را قرض داد؛ بلکه تحویل کالا برای استفاده رایگان با نام عاریه یا امانت شناخته می شود. البته قرض دادن چیزهای خوردنی مانند گندم، برنج، نان و تخم مرغ و… صحیح است.

** قبل از سررسید به بدهکار فشار نیاورید

اگر برای قرض، مدت معین کنند، قبل از سررسید آن مدت، طلبکار نمی تواند طلب خود را بخواهد، ولی اگر مدتی قرار ندهند هر وقت خواست می‌تواند پولش را بخواهد.

** بعد از سررسید هم فشار نیاورید! 

اگر بعد از سررسید زمان قرض یا تقاضای طلبکار مبنی بر پرداخت قرضش، بدهکار بتواند پول او را برگرداند، باید قرض را پس دهد و اگر عمداً به تأخیر بیندازد گناهکار است. اما اگر بدهکار نتواند بدهی خود را بپردازد باید به او مهلت داد تا توانایی پرداخت را داشته باشد. او هم موظف است برای پس دادن قرض، تلاش کند. حتی در روایات داریم که به ازای هر روز مهلت دادن به او اجر فراوانی نصیب طلبکار می شود.

** بدهکار نباید وسایل ضروری اش را بفروشد

طلبکار نمی تواند بدهکار را مجبور کند تا منزل، وسایل خانه، وسیله نقلیه مورد نیاز خود را بفروشد تا طلب خود را باز پس گیرد، بلکه باید به او فرصت دهد تا قرضش را بپردازد. البته اگر بدهکار بیش از یکی از این وسایل را داشته باشد یا برخی از این موارد، قیمتی بیش از شأن او داشته باشند باید آن را بفروشد و با پول آن وسیله ای در شأن خود بخرد و مابقی را به طلبکار بپردازد.

** حکم مرگ طلبکار یا بدهکار 

اگر طلبکار بمیرد ورثه او به جای او قرض را دریافت می کنند؛ البته اگر قرض مدت دار باشد ورثه باید تا زمان سر رسید صبر کنند. اگر بدهکار بمیرد باید مبلغ بدهی از اصل مال پرداخت شود و طلبکار یا ورثه او می توانند تمام طلب خود را هرچند وقت آن نرسیده باشد، مطالبه کنند.